Auschwitz 2025
Tekening uit 1964, bij mijn eerste bezoek aan Auschwitz
Studiereis naar Auschwitz
Motiv, het Delfts Studentenpastoraat, organiseert al jarenlang studiereizen naar Auschwitz. Deze reis is een confronterende ervaring, een mogelijkheid om de geschiedenis onder ogen te zien en de diepte van menselijk lijden te begrijpen. De barakken, het prikkeldraad, de overgebleven bezittingen van slachtoffers – ze maken de geschiedenis tastbaar en persoonlijk. Tegelijkertijd biedt Auschwitz ook een les over de veerkracht van de menselijke geest en de verantwoordelijkheid om herinnering levend te houden. Voor studenten is dit bezoek niet alleen een historische excursie, maar ook een morele en persoonlijke uitdaging. Het roept vragen op die niet alleen over het verleden gaan, maar ook over het heden en de toekomst: Hoe herkennen we ontmenselijking in onze eigen tijd? Welke rol spelen wij in het bewaken van vrijheid en mensenrechten? Hierover gaan we met elkaar in gesprek. Afgewisseld met momenten van ontspanning en gezellig samenzijn. Educatieve reizen zoals deze laten zien waarom herdenken geen passieve handeling is, maar een actieve opdracht. Ze helpen ons beseffen dat morele keuzes altijd en overal gemaakt worden – ook nu.
Quotes van studenten
“I feel like this trip definitely changed me, because of the visit the Auschwitz-Birkenau, but also because of the shared experiences and the activities we did together. It was very fun seeing the city together and having dinner and lunches with the group. This trip can be summarised in a short way: Intense, educational, and fun.”
“Today when I woke up I felt really weird to be in such a comfy bed, warm, restfull, healthy and simply alive, enjoying the morning sun light. I am so priviliged to have this lifestyle and I’m so greatful for all the experiences I had, especially this one. I feel like a new person even though I still don’t know my identity for sure, but I feel it forming and I think it’s a good one.”
Verslag van Ton Meijknecht, studentpastor in Delft sinds 1975
We zijn met een groep studenten naar Auschwitz geweest. Negentien studenten vooral uit Tilburg en Delft, met een paar van hun begeleiders. Ik mocht mee, omdat ik dat gevraagd had. Het was voor mij de vierde keer. Drie keer was er al geweest in de jaren zestig. Elke keer heb ik een gidsje gekocht, ook dit jaar weer.
Er was een lang bezoek aan het kamp, met een heel betrokken gids die ons beschouwde als bezoekers aan deze heilige plek en zich ergerde aan anderen die hij toeristen noemde. Wat we daar zagen was voor mij toch steeds weer nieuw. Al was ik er al geweest, ik moest telkens mijn tranen bedwingen. Ik wilde niet in mijn verdriet wegzinken, maar blijven kijken, kijken en kijken. Een ding vertel ik hier. Er is een vitrine met menselijk haar, tonnen haar, afgeschoren van de doden uit de gaskamers om te verwerken tot bruikbare producten zoals vloerkleden. En daartussen lag een vlecht van een meisje dat ze die laatste ochtend nog had gevlochten. Meer kan ik niet beschrijven. Ga er zelf heen en kijk, kijk, kijk.
Het bezoek aan het kamp maakte diepe indruk op de studenten. Wat anders?
Ons programma bood ons ook de gelegenheid om woorden te vinden die uitdrukking gaven aan onze ontzetting. Een lezing over joods leven in Krakau van voor, tijdens en na de oorlog. Een eerste gesprek met vertoning van onze film van een paar jaar geleden, The Garden of Brokenness, zie link naar Youtube onderaan. En dan op de laatste ochtend, als iedereen alweer half naar huis aan het gaan is, een spel om de gevoelens een kans te geven, een spel over verantwoordelijkheid. Binnen het groepsproces was dit wel de top van onze reis. Veel van de Tilburgse studenten zijn aankomende docenten geschiedenis. In dat vak kun je vroeg of laat niet om Auschwitz heen. Een voor een gaven ze uiting aan hun pijn, hun afschuw en hun voornemen om hun toekomstige leerlingen van dit bezoek te vertellen. Ik zag in hun bewogen woorden de oude leus ‘Nie wieder Auschwitz’ weer helemaal tot leven komen. Dit mag nooit meer gebeuren.
Ze zeggen daarmee wat als ik ook steeds heb gedacht en gezegd, bij mijn vorige bezoeken en deze keer weer. Er komt voor mij nu een dimensie bij. Het heden kleurt het verleden en roept nieuwe, vreselijke vragen op. De overweldigende beelden die we hadden gezien van uithongering, etnische zuivering en volkenmoord vermengen zich met beelden van de oorlog in Gaza. Het lukt me niet meer om eenduidig verontwaardigd te zijn over zoveel berekenende wreedheid. Er is vandaag meer aan de hand. Beelden verschuiven en veranderen in elkaars tegendeel.
Primo Levi, overlevende van Auschwitz, wil geen grens trekken tussen nazi en jood. Dat wil ik ook niet. Al kost dat me moeite. De leus ‘Nie wieder Auschwitz’ kan ik nu niet meer naïef herhalen. Want het gebeurt weer, in een andere rolverdeling. Daders en slachtoffers, ze vloeien in elkaar over. Ik kan niet meer in termen van zwart of wit denken. Als ik in de spiegel kijk, en mezelf aankijk, zie ik iemand die in elk van de twee rollen had kunnen verdwalen. Mijn mensbeeld is meer complex geworden. Ik had het allebei kunnen zijn. Dat heeft dit bezoek me duidelijk gemaakt.
The Garden of Brokenness:
